Bazyliszek

Na świecie istnieje wiele zjawisk niewyjaśnionych. Opisywane w nich wydarzenia na co dzień nazywane są niedorzecznościami, jednak czy naprawdę wszystkie z nich są jedynie fikcją? W końcu w każdej legendzie ukryte jest ziarnko prawdy...

Dziś opowiem wam co nieco o bazyliszku. Kryptyda ta nie pochodzi bezpośrednio z Polski, ponieważ motyw ogromnego gada zabijającego wzrokiem pojawia się w przynajmniej kilkunastu kulturach świata. Istota ta znana była w czasach starożytnych w Grecji, Azji Mniejszej oraz Turcji, jako król jaszczurów i węży.

Informacje na temat bazyliszka bywają różne i zarazem zaskakująco podobne: zwierzę to podobno wykluwa się z jaj, które są składane przez siedmioletnie koguty, a następnie wysiadywane przez koguty lub węże. Cały proces wysiadywania potomstwa ma trwać około 9 lat. Według innych legend bazyliszek jest stworzeniem, które rodzi się raz na 100 lat z jaja złożonego przez koguta. Istota ta wyglądem przypomina olbrzymiego węża lub też smoka skrzyżowanego z kogutem bądź jaszczurką. Może osiągać nawet piętnaście metrów długości. Jak wiemy z opowiadań, jest wrogiem pająków. Stworzenie żywi się wszelkiego rodzaju ssakami bądź ptakami, a także większością gadów. Według innych legend zwierzę to nie żywiło się mięsem lub spożywało je w małych ilościach. Krótko mówiąc było wszystkożerne. Jeszcze inne źródła podają, że jego podniebienie delektowało się ogniem, kryształami oraz szlachetnymi metalami. To właśnie dzięki nim miał on uzyskać moc przemieniania swoich ofiar w kamień za pomocą spojrzenia. Innym sposobem uśmiercania przeciwnika był jad, którym pluł na oponenta. Według opowiadań substancja ta była na tyle żrąca, że była w stanie rozpuścić ciało. Sposobem na zabicie bazyliszka było wykorzystanie śpiewu koguta, zapachu łasicy, bądź zmuszenie go, by spojrzał sam sobie w oczy (lustro).

Pliniusz Starszy w "Historii Naturalnej" opisywał bazyliszka jako węża z jaśniejszą plamą na głowie, która kształtem przypominała koronę. Z czasem w relacjach zaczęły pojawiać się informacje odnośnie jego żółtego upierzenia, skrzydłach oraz ogonie węża, który był zakończony hakiem lub drugą kogucią głową. Naturalnymi miejscami pobytu bazyliszka były podziemia oraz pustynie. Tajemnicza kreatura według legend była w stanie posługiwać się ludzkim językiem oraz miała bzika na punkcie świecidełek. Kto nie chciał oddać jej swoich skarbów, ginął przemieniony w kamień.







Wśród kryptyd bazyliszka można uznać za jedną z najbardziej popularnych. Jest często wykorzystywany w literaturze:

1. Harry Potter i Komnata Tajemnic:

Według książki J. K. Rowling bazyliszek (zwany też „Królem Węży”) to ogromny wąż, mogący żyć setki lat, rodzi się z kurzego jaja podłożonego ropusze, jest śmiertelnym wrogiem pająków, boi się natomiast piania koguta. Jego bronią jest oczywiście wzrok, który zabija każdego, kto spojrzy mu prosto w oczy; kto nie spojrzy mu prosto w oczy zostaje spetryfikowany, czyli zamieniony w kamień. Oczy bazyliszka wg Rowling były koloru żółtego. Oprócz tego posiada szereg jadowitych, długich na ok. 1 m (w książce było napisane, że są długie jak miecz Gryffindora) zębów. Jad bazyliszka jest śmiertelny i szybko się rozchodzi w ciele. W Komnacie Tajemnic bazyliszek był zielony i gruby jak pień dębu. Krew gada była ciemna, prawie czarna. Poza tym, posiadał inne cechy właściwe wężom: rozwidlony język, służący mu za węch (nie sugerujcie się filmem, jakoby bazyliszek po utracie wzroku miał zlokalizować Harry’ego słuchem; węże są głuche!), syczał, pokryty był łuskami. Ciekawostka: po łacinie bazyliszek to regulus – tak miał na imię brat Syruisza Blacka ; Regulus znaczy „mały król”.

2. Wiedźmin. Miecz przeznaczenia: tu już wygląd bazyliszka jest całkiem inny: cudaczne cielsko, łapy pokryte łuskami, zakończone sierpowatymi szponami, błoniaste skrzydła, ptasi dziób, jaszczurczy ogon. Skrzyżowanie koguta z wężem.

3. Bardzo podobny opis znajdujemy w Encyklopedii demonów autorstwa Barbary i Adama Podgórskich. Bazyliszek wylęga się z jaja zniesionego przez siedmioletniego bądź dziesięcioletniego koguta. Ma postać kura z białymi plamami na głowie, które przypominają koronę (stąd „król”). Porusza się na dwóch kurzych nogach, a oczy jego są żabie. Dalszy opis zgadza się z książką Sapkowskiego. Bazyliszka ponoć da się zabić jedynie lustrem, gdy on sam na siebie spojrzy, choć Harry i Geralt udowodnili, że miecz jest równie skuteczny.

4. Polska legenda: w Warszawie w starej piwnicy żył bazyliszek; wygląd jak wyżej, z tym, że teraz dostajemy informacje o jego wielkości: nie był za duży, bo śmiałek, który zszedł do piwnicy, by go pokonać, mógł go unieść na rękach.

5. W Kronikach Spiderwicka, a zwłaszcza w jego Przewodniku terenowym po fantastycznym świecie wokół nas spotykamy się z wariantywną nazwą bazyliszka – kuroliszek. Według Spiderwicka, jajo kuroliszka musi być złożone podczas pełni księżyca i wysiadywane przez dziewięć lat przez żmiję lub ropuchę. Każde żywe stworzenie, które spojrzy bazyliszkowi w oczy zamienia się w kamień. Oprócz piania koguta, zgubna jest dla niego woń łasicy. Dodatkowo Spiderwick podaje jako cechę charakterystyczną rogowe narośle nad oczami potwora.       

Czy bazyliszek jest prawdziwym stworzeniem? Obecnie na naszym świecie żyje niewielki gad noszący jego miano. Należą one do rodziny hełmowatych, jednak dawniej były zaliczane do rodziny legwanów. Bazyliszek jest jaszczurką o długich silnych nogach i szerokich stopach z szeroko rozstawionymi palcami o łuskowatych obwódkach umożliwiających jej bieganie po wodzie i pływanie. Utrzymując się na powierzchni wody dzięki napięciu powierzchniowemu i szerokiemu rozstawieniu palców, bazyliszek odbiega wystarczająco daleko od napastnika. U samców charakterystyczny grzebień grzbietowy.



I to by było na tyle. Mam nadzieję, że materiał przedstawiony wam się spodobał. A to nie ostatni. Na sam koniec chciałbym serdecznie zaprosić na swój kanał, gdzie odnajdziecie krótsze wersje prezentacji, które być może was zainteresują. W końcu nie wszystkie kryptydy wydają się ciekawe.

https://www.youtube.com/channel/UCjQHJTsBsZ59JQQQUZvZ2Mg

Artykuł opracowywali:
Bartłomiej Kotra
Karina Sołtysiak